Đền Gắm (Tiên Lãng) thờ Lý tướng quân - di tích lịch sử cấp Quốc gia

Đền Gắm, tên chữ là Cẩm Khê - di tích lịch sử - văn hóa đã được xếp hạng di sản văn hóa quốc gia. Đền Gắm là một tòa miếu cổ, nằm ven sông Văn Úc, thuộc địa bàn xã Toàn Thắng, huyện Tiên Lãng. Đền quy hướng Đông Nam, soi mình bên dòng sông luôn luôn chảy. Đền Gắm tọa lạc trên gò đất cao, nhô ra lòng sông Văn Úc tựa như bán đảo, quanh năm rợp bóng cây xanh.Đền Gắm hiện tồn, mang phong cách kiến trúc - nghệ thuật thời Nguyễn, cụ thể là dấu vết của đợt trùng tu lớn vào năm 1888.

                Từ xa trông lại, giữa không gian mênh mông của đồng ruộng, sông sâu chỉ thấy đền Gắm là một cụm công trình thâm thấp, thâm u, thấp thoáng dưới tán cây xanh.

Đền Gắm thờ tướng quân Lý Tín, một vị công thần đời vua Lý Cao Tông có công đánh giặc ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập dân tộc và đánh dẹp các xu hướng cát cứ, phân quyền để thống nhất quốc gia. Ông được Vua phong tới chức Thái phó phụ chính.

Theo bản khai thần tích năm 1938 của chức dịch làng Cẩm Khê thì: Ngô Lý Tín quê ở trang Vĩnh Đồng, huyện Khoái Châu, trấn Sơn Nam (nay thuộc tỉnh Hưng Yên). Cha là Ngô Huy Hiếu, mẹ là Đào Thị Phức sinh ngày 20-1 năm Bính Ngọ. Thuở nhỏ theo học chữ Hán một thầy có tiếng ở Kính Chủ. Năm 18 tuổi cha mẹ lần lượt qua đời. Sau khi mãn tang ông tìm về trang Cẩm Khê, huyện Bình Hà (nay là thôn Cẩm Khê, xã Toàn Thắng, Tiên Lãng).

Vào cuối triều Lý, nhân loạn lạc, nhà vua có chiếu cầu hiền, Ngô Lý Tín xin ứng mộ, đem theo 30 người trang Cẩm Khê làm gia thần, lập nhiều công lớn.

Ngô Lý Tín là Thượng tướng quân, thường được Vua cử đem quân thủy bộ đi tuần bắt giặc và làm đô đốc đem quân đi đánh Ai Lao, được thăng Thái phó, lãnh Hậu thống hải.

Năm Canh Tuất 1190, quốc gia vô sự, Ngô Lý Tín được về thăm lại Cẩm Khê Trang (nay là thôn Cẩm Khê, xã Toàn Thắng), nhưng không may về đến khúc sông Quán Trang Văn úc gặp phong ba bão táp, thuyền bè, binh lính bị chìm đắm và chết đúng ngày mùng 9 tháng 10 năm Canh Tuất 1190. Thương tiếc một vị Tướng công thần trung nghĩa, vua truyền lệnh xuất 300 quan tiền, miễn sưu thuế phu dịch cho bản Trang để lập đền thờ tại nơi an táng.

Hàng năm, cứ đến ngày sinh, ngày hóa của Ngài, Cao Tông hoàng đế lại cử quan khâm sai về làm chủ tế tại đền thờ Thống lĩnh Ngô Lý Tín tại Cẩm Khê. Đương thời, hội lễ của đền Gắm được xếp vào hàng quốc lễ. Tục truyền, trước đây, năm nào cũng vậy, cứ vào giờ chính sóc của lễ tế đức Thống lĩnh Ngô Lý Tín trong dịp hội làng, bao giờ cũng xuất hiện đàn cá heo bơi về chầu tại khúc sông trước cửa đền, sau đó là màn biểu diễn nhào lộn mua vui cho khách thập phương.

Hiện nay, tại đền Gắm vẫn còn lưu giữ được cột gỗ lim đánh dấu nơi đã an táng ông. Hàng năm, Ban quản lý di tích đền Gắm và chính quyền các cấp đã đầu tư tôn tạo khu di tích và mở Lễ hội để khách thập phương đến thắp hương tưởng nhớ công lao của vị tướng họ Ngô.

Lễ hội đền Gắm được tổ chức trong 3 ngày từ 18 đến 20 Tháng Giêng âm lịch.

Hướng tới kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, thành phố và Bộ VH-TT&DL chủ trương đầu tư hàng tỷ đồng cho việc trùng tu, tôn tạo di tích lịch sử đền Gắm, để từng bước xây dựng nơi đây thành một điểm du lịch sinh thái, du lịch tâm linh của thành phố và đất nước.

(Nguồn: Đền Gắm - cõi thiêng hàng Đệ nhị tối linh/Trần Phương//www. hoaphuongdo. Vn (mục Di tích. - Ngày 22/2/2009)